Retro: de sluiting van Renault Vilvoorde volgens Schweitzer

Zoals nu was ook toen de sluiting het gevolg van een samenvallen van structurele en conjuncturele problemen. De oorspronkelijke voordelen voor de bouw van de fabriek, het omzeilen van Belgische invoerrechten op compleet gebouwde auto's, waren verdwenen in de gemeenschappelijke Europese markt.

Schweitzers contacten binnen de Franse politiek hadden hem verzekerd dat door de sluiting geen grote problemen zouden rijzen. De sluiting van fabrieken in Billancourt, Creil en Genneviliers was eerder probleemloos verlopen.

Schweitzer vond wel dat hij de Belgische politiek voorafgaand op de hoogte moest brengen. Premier Jean-Luc Dehaene reageerde wel teleurgesteld, maar was van oordeel dat dit een privé-aangelegenheid was waarin hij niet wilde tussenkomen.

Vlaams minister-president Luc Van den Brande toonde zich minder 'open'. Hij vreesde politieke consequenties wanneer zou blijken dat hij op de hoogte was van Renaults plannen vóór de officiële bekendmaking. Hij dreigt met de inhoud van het gesprek naar buiten te komen en weigert bovendien de sluiting als een privé-aangelegenheid te aanvaarden.

Daarop besloot Schweitzer onmiddellijk een Renault-directielid naar Brussel af te vaardigen en op een persconferentie de sluiting officieel bekend te maken. De volgende dag steeg de koers van het Renault-aandeel met 15 procent.

Renault onder vuur
Vanaf dat ogenblik lag Renault volgens Schweitzer van verschillende kanten onder vuur. Sommigen zagen de sluiting in de eerste plaats als een initiatief van de Franse overheid en Renault-aandeelhouder, op de rug van Belgische werknemers. De Franse regering reageerde woedend en verklaarde zich "niet solidair met de beslissing". Renault was de officiële zondebok.

De protestmanifestatie in Parijs zag Schweitzer eerder als een uiting van sympathie en medeleven, dan verzet tegen de beslissing. Een gevoel van iemand "die aan een ongeval is ontsnapt". In Frankrijk werden geen stakingen uitgeroepen.

Reacties in Vilvoorde
In Vilvoorde reageerden de vakbonden des te heviger en weigerden de beslissing te aanvaarden. Zij hoopten met steun van de Vlaamse regering in extremis het openhouden van de fabriek te kunnen afdwingen. Schweitzer was van oordeel dat elk teken van twijfel van zijn kant de situatie enkel zou verslechten. In afwachting konden besprekingen over het uitwerken van een sociaal plan niet worden opgestart.

Er werd ook gerekend op een mogelijk desavoueren van Schweitzer door zijn aandeelhouder, de Franse regering. Die kansen verdwenen nadat de premier Alain Juppé had toegegeven dat hij op voorhand officieel op de hoogte was gesteld van de sluiting.

Een voorstel voor communiqué van de regering waarin Renault werd opgeroepen de beslissing te herzien werd na overleg met Schweitzer afgezwakt tot een mededeling waarin de overheid enkel zijn zorg uit over de "brutaliteit van de beslissing". "In het andere geval was ik verplicht geweest mijn ontslag aan te bieden", meent Schweitzer.

Nieuwe premier
Na vervroegde verkiezingen verklaart de nieuw verkozen premier Lionel Jospin in een onderhoud met Jean-Luc Dehaene "dat de beslissing inderdaad verwerpelijk was, maar te laat om nog te kunnen tussenkomen".

Dehaene herhaalde zijn standpunt dat hij begrip had voor de logica achter het besluit. Hij was wel teleurgesteld over de manier waarop de werknemers tijdens al die maanden aan het lijntje werden gehouden.

Uiteindelijk werd na vier maanden van protest een sociaal plan met een meerderheid van 98 procent goedgekeurd. Van de 3.000 werknemers belandden er uiteindelijk een honderdtal in de werkloosheid. Negatieve commerciële effecten bleven uit. Tijdens de daaropvolgende twee jaar bereikte het Renault-aandeel op de Belgische markt een recordhoogte.

Vic Heylen werkt voor het Flander's Centre for Automotive Research (FCAR), een onafhankelijk, academisch ondersteund kenniscentrum voor de automobielindustrie.